Wykusz na świat

Zgodnie z terminologią techniczną wykusz to ten element budynku, który występuje ze ściany zewnętrznej i nie dotyka ziemi. Jest nadwieszony na wysokości jednej lub kilku kondygnacji. Jego genezy należy szukać w architekturze Bliskiego Wschodu i w budownictwie obronnym. W kolejnych wiekach upowszechnił się w zabudowie mieszczańskiej. Jego funkcja była dekoracyjna i zarazem użytkowa; urozmaicał bryłę budynku, a wnętrzom dostraczał więcej światła.

Obecnie wykusz pojawia się w budowlach o różnym przeznaczeniu. Jest kojarzony z architekturą tradycyjną, co nie oznacza, że nie występuje również w nowoczesnych projektach. W polskim budownictwie jednorodzinnym wykusze w większości powstają na fundamentach; nie są nadwieszone, nie spełniają więc warunków określonych w definicji. Tak naprawdę więc wykuszami wcale nie są. To ryzality, ale w języku potocznym przyjęło się je nazywać wykuszami.

Dekoracja elewacji

Występujący ze ściany element może przybierać rozmaite formy; prostokątną, wieloboczną lub okrągłą. Dzięki temu stanowi interesujące urozmaicenie elewacji. Dodanie wykusza, czyli drobny wydawałoby się zabieg, może sprawić, że cały budynek nabierze zupełnie nowego charakteru i znacznie zyska na atrakcyjności.

Zalety wykusza można dostrzec również we wnętrzu. W niebanalny sposób powiększa pomieszczenia. Jeśli jest znacznie przeszklony, to sprawia, że pokój staje się jaśniejszy, a promienie słoneczne docierają do niego z kilku stron. Wykusz świetnie sprawdza się wówczas, gdy chcemy doświetlić pokój promieniami padającymi równolegle do elewacji. Jest dobrym rozwiązaniem, gdy zamierzamy doświetlić pomieszczenie, ale jednocześnie chcemy ograniczyć widok. Jeśli wykusz będzie mieć przeszklone boki, a ściana na wprost zostanie pozbawiona okien, to doświetli pokój, ale jednocześnie zasłoni widok na sąsiednią posesję. 

W polskim budownictwie jednorodzinnym wykusze w większości powstają na fundamentach; nie są nadwieszone, nie spełniają więc warunków określonych w definicji. Tak naprawdę więc wykuszami wcale nie są. To ryzality, ale w języku potocznym przyjęło się je nazywać wykuszami

Jadalnia, gabinet lub weranda

Obecnie wykusz jest ulubionym miejscem na jadalnię, zwłaszcza jeśli jest zaprojektowany pomiędzy otwartą kuchnią a salonem. Wykusz może też ciekawie powiększyć salon lub inny pokój. To doskonałe miejsce na stolik kawowy lub biurko do pracy. W wykuszu można także urządzić werandę z wygodnymi fotelami i stolikiem, a nawet oranżerię. Wykusz powinien być wówczas większy, trzeba więc zwrócić uwagę, aby nie wpłynął negatywnie na proporcje budynku. W małych domach, aby jak najlepiej wykorzystać całą dostępną powierzchnię, w wykuszu często projektuje się klatkę schodową. Wykusz można więc wykorzystać na wiele różnych sposobów. Ale nie musi pełnić funkcji stricte użytkowej. Z racji szczególnego oświetlenia oraz kształtu, wykusz może także służyć do wyeksponowania interesującego przedmiotu czy cennej pamiątki rodzinnej. Lokalizacja w wykuszu, pomimo że pozornie na uboczu, podkreśli wyjątkowość prezentowanego przedmiotu.  

Uwaga na mostki termiczne

Wybierając projekt domu z wykuszem, warto wiedzieć, że każdy tego rodzaju element podnosi koszty budowy. A ponadto nieprawidłowe, niedbałe wykonanie konstrukcji wykusza zwiększa ryzyko powstania mostków termicznych, przez które w sposób niekontrolowany będzie uciekać ciepło. Wykusz może zatem podnieść koszty – nie tylko budowy, ale także eksploatacji. Z tego powodu w domach energooszczędnych najczęściej rezygnuje się z podobnych urozmaiceń, upraszczając bryłę. W maksymalnie energooszczędnych budynkach nie znajdziemy więc wykuszy, lukarn ani nawet balkonów. Każdy z takich elementów sprawia, że rośnie ryzyko utraty szczelności budynku. Wydaje się więc, że wykusz nie ma przyszłości. Czas pokaże, czy dążenie do energooszczędności wyeliminuje wykusze ze współczesnej architektury.