O czym pamiętać, budując ogród zimowy? Fundamenty, ściany, ogrzewanie

Rodzaje ogrodów zimowych

Pomarańczarnia, oranżeria – to poprzedniczki dzisiejszych ogrodów zimowych, budowane w Europie już w drugiej połowie XVII wieku. Początkowo, jak sama nazwa wskazuje, były przeznaczone do uprawy drzewek cytrusowych, później również innych roślin, które wymagają stałej temperatury i określonego poziomu wilgotności powietrza, a w związku z tym mogłyby nie przetrwać chłodniejszej zimy czy jesieni na zewnątrz. Z czasem oranżerie zaczęły pełnić również funkcje rozrywkowe – odbywały się w nich m.in. koncerty, spektakle i spotkania towarzyskie.

Dziś ogrody zimowe można zobaczyć nie tylko na terenie kompleksów pałacowych czy magnackich posiadłości – coraz częściej tego typu przestrzenie buduje się przy „zwyczajnych” domach jednorodzinnych. Niekiedy możemy nawet stworzyć mini ogród zimowy w mieszkaniu w bloku, wykorzystując do tego np. zabudowaną loggię.

Najczęściej ogród zimowy ma formę pomieszczenia o przeszklonych ścianach i szklanym dachu, na konstrukcji z profili aluminiowych, stalowych lub drewnianych. Może to być przybudówka przylegająca do jednej ze ścian domu (często w tym celu adaptuje się taras) lub osobny budynek, usytuowany obok domu. Poza tym wyróżnia się dwa rodzaje oranżerii, które w znacznym stopniu determinują sposób ich projektowania i budowy:

• ogród zimowy całoroczny – panują w nim warunki zbliżone do tych, które mamy w mieszkaniach, dzięki czemu z oranżerii możemy korzystać nawet w mroźne dni. Ogród całoroczny wymaga solidnych fundamentów, które wytrzymają obciążenia mocnej konstrukcji z zespolonymi szybami. Ponadto musi być wyposażony w system wentylacji i ogrzewania. Budowę tego rodzaju oranżerii najlepiej zaplanować już na etapie projektowania domu, zwłaszcza jeżeli chcemy, by była to przybudówka, połączona z częścią mieszkalną
• ogród zimowy sezonowy – jest to znacznie lżejsza konstrukcja, najczęściej zbudowana z profili aluminiowych i wyposażona w cieńsze, pojedyncze szyby o wyższym współczynniku przenikania ciepła, co sprawia, że pomieszczenie dość szybko się nagrzewa pod wpływem promieniowania słonecznego, ale równie szybko się wychładza. Ogrody sezonowe zazwyczaj nie posiadają stałego systemu ogrzewania, dlatego uprawianie w nich bardziej wymagających roślin nie jest możliwe, podobnie jak zażywanie wypoczynku zimą czy jesienią, kiedy ani słońce, ani wysokie temperatury nie dopisują. W ostateczności, jeżeli bardzo chcemy skorzystać z rekreacyjnych uroków oranżerii w chłodny dzień i przynajmniej przez kilka chwil posiedzieć w niej z książką i herbatą, zawsze można wstawić tam przenośny, elektryczny grzejnik. Poza tym dużym plusem ogrodu sezonowego jest to, że dość łatwo można urządzić go na tarasie czy balkonie, zaś sama budowa i utrzymanie nie wymagają dużych nakładów finansowych.

Planowanie budowy ogrodu zimowego

Rozważając budowę i aranżację ogrodu zimowego, trzeba po pierwsze zastanowić się, czy chcemy korzystać z niego przez cały rok, czy jedynie w cieplejsze miesiące. Ta decyzja często jest uzależniona od naszych możliwości: jeżeli mamy do dyspozycji np. taras, który chcemy zaadaptować na oranżerię, wówczas będzie to raczej ogród sezonowy. Jeśli jednak planujemy ogród zimowy już na etapie projektowania domu, mamy znacznie większe pole do popisu. W takiej sytuacji najlepiej jest usytuować go od strony południowej, aby zapewnić maksymalne nasłonecznienie. Jeżeli mamy wystarczająco dużo miejsca na działce, by wybudować oranżerię w formie osobnego budynku, warto wybrać taką lokalizację, by przez większość dnia nie padał na nią np. cień naszego domu czy pobliskich drzew.

Po określeniu rodzaju ogrodu możemy zacząć projektowanie jego rozmiarów i kształtu oraz dobór materiałów, z których wykonana zostanie konstrukcja. W przypadku ogrodów sezonowych, opartych najczęściej na lekkich profilach aluminiowych, mamy większe możliwości dotyczące kształtu – może on być np. półokrągły. W przypadku solidnej całorocznej konstrukcji najlepiej sprawdzi się oranżeria na planie prostokąta lub wieloboku. Wybierając okna i drzwi, należy wziąć pod uwagę nie tylko grubość i model szyb, ale również sposób ich otwierania: przesuwne, uchylne czy uchylno-rozwierne. Warto też od razu przemyśleć kwestię najodpowiedniejszych rolet.

Przed rozpoczęciem budowy musimy jeszcze dopełnić formalności, czyli uzyskać pozwolenie na budowę lub – jeśli wielkość oranżerii nie przekracza 35m2 – zgłosić rozpoczęcie budowy w starostwie powiatowym albo w urzędzie miasta czy gminy.

Fundamenty oranżerii i konstrukcja ścian

W przypadku ogrodu całorocznego, którego konstrukcja jest dość ciężka, konieczne jest wybudowanie solidnych fundamentów. Co istotne, fundament oranżerii nie powinien stanowić części fundamentu domu – należy oddzielić je od siebie dylatacją wypełnioną np. materiałem izolacyjnym, tak aby podczas osiadania konstrukcji ogrodu zimowego nie zostały uszkodzone fundamenty domu.

Fundament pod oranżerię może mieć formę standardowej ławy fundamentowej ze zbrojeniem, biegnącej liniowo po obrysie konstrukcji. Alternatywną opcją są stopy fundamentowe, czyli rodzaj fundamentów umieszczonych pod słupami przenoszącymi obciążenie całej konstrukcji. Stopy fundamentowe mogą być wykonane bez zbrojeń, jednak w takiej sytuacji powinny one mieć większą wysokość. W trakcie wylewania fundamentów pod oranżerię nie należy zapomnieć o izolacji przeciwwilgociowej i termicznej.

Jeżeli zamierzamy wybudować ogród zimowy na istniejącym już tarasie, sytuacja wbrew pozorom wcale nie jest łatwiejsza niż budowa od podstaw. Zazwyczaj konieczne jest bowiem wyrównanie powierzchni przy pomocy belki podwalinowej, a także wykonanie warstwy izolacyjnej. Poza tym mamy tu ograniczone możliwości wyboru kształtu i wielkości ogrodu – musimy dopasować się do parametrów tarasu.

Ściany oranżerii to przeszklone tafle połączone ze sobą profilami z aluminium lub z drewna, coraz rzadziej zaś ze stali, która jest bardziej podatna na korozję, a co za tym idzie – bardziej wymagająca w utrzymaniu. Materiałem najłatwiejszym w użytkowaniu jest aluminium, które charakteryzuje się optymalną wytrzymałością w zróżnicowanych warunkach atmosferycznych i brakiem konieczności konserwacji. W przypadku drewna musimy pamiętać o regularnych zabiegach konserwacyjnych, jednak w zamian zyskujemy bardzo wysoki poziom termoizolacji i przytulny, elegancki wygląd oranżerii. Do budowy lekkich, sezonowych ogrodów można również wykorzystać profile z PVC.

Cały szkielet konstrukcji jest dostarczany najczęściej w formie gotowych ram, które należy zmontować i połączyć z fundamentem oraz ze ścianą, do której przylega oranżeria (w przypadku ogrodów zimowych będących przybudówką domu). Ważne jest to, by profile nie były mocowane do warstwy termoizolacyjnej domu, tylko bezpośrednio do ściany, przy pomocy stalowych dybli. W miejscach łączenia profili umieszczamy piankę poliuretanową.

Szyby i dach w ogrodzie zimowym

Wybierając szyby, które będą stanowiły ściany i dach ogrodu zimowego, należy zwrócić uwagę przede wszystkim na współczynnik przenikania ciepła (U). Najniższy, a więc najkorzystniejszy współczynnik posiadają okna 3-szybowe dwukomorowe – poniżej 1 W/(m2K) – i takie właśnie najlepiej nadadzą się do oranżerii całorocznej, wyposażonej w ogrzewanie. Jednak dość dobrze sprawdzą się również niektóre szyby zespolone jednokomorowe, przy czym ich współczynnik U nie powinien przekraczać ok. 1,1 W/(m2K).

Do właściwości, które warto uwzględnić przy wyborze szyb, należy także powłoka refleksyjna, która z jednej strony ma zapobiegać nadmiernemu nagrzewaniu się pomieszczenia, ale z drugiej strony – musi przepuszczać wystarczającą ilość promieni słonecznych, aby ogród zimowy właściwie spełniał swoją funkcję. Ponadto szyby powinny cechować się odpowiednim poziomem bezpieczeństwa, zwłaszcza jeśli oranżeria jest połączona z domem. Dlatego najlepszym rozwiązaniem będzie szkło hartowane i laminowane, a jeżeli możemy sobie na to pozwolić, warto rozważyć zakup szyb antywłamaniowych.

Jakość szyb odgrywa również ogromną rolę w przypadku dachu ogrodu zimowego, który musi być przygotowany na obfite opady deszczu, śniegu czy nawet grad. W związku z tym szkło laminowane jest tu standardem – dzięki folii znajdującej się wewnątrz szyb, nawet przy znacznym uszkodzeniu szkło nie roztrzaska się na drobne odłamki. Projektując dach, trzeba też zadbać o odpowiedni kąt nachylenia, który będzie umożliwiał  skuteczne odprowadzanie wody deszczowej i śniegu – optymalną wartością jest tu 45°.

Ogrzewanie i wentylacja

W całorocznym ogrodzie zimowym musi znaleźć się system ogrzewania, który zagwarantuje temperaturę przynajmniej zbliżoną do tej, która panuje w mieszkalnej części domu. Jako że ściany są przeszklone, standardowy kaloryfer ścienny czy stojący raczej nie znajdzie tu zastosowania. Najlepszą opcją będzie zatem ogrzewanie podłogowe lub grzejniki kanałowe.

Podłogówka może być zarówno wodna, jak i elektryczna – pierwsze rozwiązanie jest dość kosztowne i bardziej skomplikowane w montażu, lecz tańsze w użytkowaniu, drugie zaś odwrotnie; wybór zależy więc od indywidualnych preferencji i uwarunkowań (jeśli mamy panele fotowoltaiczne, można zastanowić się nad ogrzewaniem elektrycznym, zawsze warto jednak wstępnie oszacować prognozowane koszty i oszczędności).

Grzejniki kanałowe wiążą się z koniecznością wykonania w podłodze kanałów o odpowiedniej wysokości, zazwyczaj pod oknami – wówczas skutecznie można ograniczyć straty ciepła. Ich zaletą jest również to, że nie są rozmieszczone na całej powierzchni podłogi, lecz jedynie w wybranych miejscach, dzięki czemu mamy większe możliwości dotyczące aranżacji oranżerii.

Oprócz ogrzewania, w ogrodzie zimowym niezbędna jest też efektywnie działająca wentylacja. Jak wiadomo, przy szczelnych oknach z PVC wentylacja naturalna, czyli grawitacyjna jest zazwyczaj niewystarczająca. Sytuację poprawią nieco nawiewniki zamontowane na ramach okiennych, jednak najbardziej skuteczna jest wentylacja mechaniczna, w której „zużyte” powietrze jest odprowadzane z pomieszczenia przez wentylatory.

Decydując się na ogrzewany, całoroczny ogród zimowy, trzeba pamiętać, że koszty utrzymania domu nieco wzrosną. Ale z drugiej strony, możliwość zrelaksowania się w przyjemnym, zielonym otoczeniu, czy hodowania własnych drzewek cytrusowych, warta jest swojej ceny.