Rodzaje nadproży: betonowe, ceramiczne czy strunobetonowe? 

Czym są nadproża?

Nadproża w budownictwie odpowiadają za podtrzymanie obciążenia nad otworami drzwiowymi, otworami okiennymi lub innymi przerwami w ciągłości ściany nośnej. Ich głównym zadaniem jest przeniesienie ciężaru z górnych części budynku, takich jak ściany czy stropy, na boczne fragmenty ścian. Dzięki temu otwory w ścianach są nie tylko stabilne, ale także trwałe i bezpieczne w użytkowaniu. 

Co ważne, konstrukcja nadproży musi być solidna i odpowiednio dopasowana do domu w wybranej technologii.

Rodzaje nadproży: przegląd rozwiązań w budownictwie jednorodzinnym

W budownictwie jednorodzinnym stosuje się różne rodzaje nadproży – w zależności od technologii budowy, rodzaju ścian, a także rozmiaru otworu.

Nadproża prefabrykowane – łatwe w montażu i nowoczesne

Nadproża prefabrykowane zdobywają coraz większą popularność w nowoczesnym budownictwie, a ich największą zaletą jest gotowość do natychmiastowego użycia oraz minimalizacja prac mokrych na placu budowy. Prefabrykowane nadproża są dostarczane w postaci gotowych elementów (belek o przekroju w kształcie litery „L” albo „U”), które wystarczy umieścić w odpowiednim miejscu w konstrukcji ściany.

Kolejnym atutem prefabrykatów jest ich dokładność wymiarowa oraz wysokie standardy jakości. W przypadku nadproży prefabrykowanych wiele systemów ma wbudowane zbrojenie, które zapewnia odpowiednią nośność, a jednocześnie upraszcza proces montażu.

Gotowe nadproża prefabrykowane mogą być wykonane z różnych materiałów, takich jak beton, żelbet czy ceramika. 

Nadproża betonowe i strunobetonowe

Nadproża betonowe to jedno z najbardziej uniwersalnych i wytrzymałych rozwiązań stosowanych w budownictwie. Są wykonane z betonu, który może być dodatkowo wzmocniony zbrojeniem stalowym. Takie nadproża świetnie nadają się do ścian murowanych z bloczków betonowych, cegieł ceramicznych czy pustaków. Charakteryzują się odpornością na obciążenia oraz dużą trwałością, co sprawia, że są powszechnie stosowane zarówno w budynkach jednorodzinnych, jak i wielorodzinnych. Ich montaż wymaga jednak precyzji i dostosowania do planowanych obciążeń, aby zapewnić stabilność całej konstrukcji.

Szczególną odmianą nadproży betonowych są nadproża strunobetonowe, które wyróżniają się wyjątkową wytrzymałością na rozciąganie. Produkowane są z betonu wysokiej klasy, a ich ważnym elementem są cięgna stalowe poddawane naprężeniu jeszcze przed zalaniem betonem, dzięki czemu konstrukcja jest bardziej odporna na pękanie i lepiej radzi sobie z dużymi obciążeniami. Nadproża strunobetonowe stosuje się często w budynkach o większych otworach (np. szerokie okna czy bramy garażowe). Ich zaletą jest również relatywnie niewielki ciężar w stosunku do nośności, co ułatwia montaż.

Nadproża żelbetowe

Nadproża żelbetowe wykonuje się z żelbetu, czyli z materiału kompozytowego łączącego beton z wkładką stalową. Stalowe zbrojenie w nadprożach żelbetowych pozwala na skuteczne przejmowanie naprężeń, co czyni je wyjątkowo odpornymi na obciążenia dynamiczne i statyczne. Mogą być stosowane w różnych typach budynków i konstrukcji; są odpowiednie zarówno do ścian nośnych, jak i działowych.

Zaletą nadproży wykonanych z żelbetu jest możliwość ich wykonania na miejscu budowy. Takie rozwiązanie pozwala na dużą elastyczność w dopasowaniu wymiarów i kształtów do konkretnego projektu, choć wymaga czasu i odpowiedniego doświadczenia ekipy budowlanej. Żelbetowe nadproża są szczególnie polecane w przypadku dużych obciążeń.

Nadproża ceramiczne

Nadproża ceramiczne są stosowane w budownictwie jednorodzinnym szczególnie w przypadku ścian wykonanych z pustaków ceramicznych. Wykonuje się je z ceramiki budowlanej, często w połączeniu z elementami zbrojenia.

Ceramiczne nadproża wyróżniają się dobrymi parametrami izolacyjnymi. Dzięki strukturze pustaków ceramicznych minimalizują mostki termiczne – te właściwości czynią je szczególnie popularnym wyborem w domach, gdzie ważna jest efektywność energetyczna.

Montaż nadproży ceramicznych jest stosunkowo prosty. Prefabrykowane elementy dostarczane są na plac budowy w gotowej formie, co pozwala na szybkie i sprawne wkomponowanie ich w konstrukcję ścian. W przypadku większych otworów stosuje się nadproża zespolone, które łączą w sobie właściwości ceramiki i żelbetu, co zwiększa ich wytrzymałość i możliwości nośne.

Nadproża drewniane

Nadproża drewniane to tradycyjne rozwiązanie w budownictwie, a szczególnie w domach o konstrukcji drewnianej lub w starszych budynkach murowanych. Wykonuje się je z masywnych belek drewnianych, a zaletą jest łatwość obróbki oraz estetyka. Samo drewno jako materiał konstrukcyjny ma wiele zalet, w tym lekkość oraz dobrą izolacyjność cieplną. Jednak jego trwałość zależy od odpowiedniej impregnacji.

Belki nadprożowe z drewna stosuje się głównie w budynkach o niskich obciążeniach, takich jak domy jednorodzinne czy konstrukcje szkieletowe. W nowoczesnym budownictwie są rzadziej wykorzystywane w porównaniu z bardziej wytrzymałymi materiałami, takimi jak beton czy stal.

Nadproża stalowe

Nadproża z belek stalowych to rozwiązanie dedykowane konstrukcjom, które wymagają wyjątkowo dużej wytrzymałości i nośności. Stalowe belki, takie jak dwuteowniki czy ceowniki, są stosowane przede wszystkim w przypadku dużych otworów. Dzięki wysokiej wytrzymałości stali nadproża są w stanie przenosić znaczne obciążenia, a jednocześnie zachowują stosunkowo niewielkie wymiary, co pozwala na optymalne wykorzystanie przestrzeni. Co więcej, są stosunkowo łatwe w montażu – prefabrykowane elementy dostarczane są na plac budowy w gotowej formie i mogą być szybko osadzone przy użyciu odpowiedniego sprzętu. 

W przypadku nadproży stalowych bardzo ważne jest jednak właściwe zabezpieczenie antykorozyjne. Natomiast jednym z wyzwań jest kwestia izolacji termicznej – metal jako materiał przewodzący ciepło może prowadzić do powstawania mostków termicznych. Aby temu zapobiec, często stosuje się dodatkowe warstwy izolacji cieplnej, które otaczają belkę stalową.

Nadproża z pełnej cegły

Nadproża ceglane stosowane są głównie w starszym budownictwie murowanym. Powstają one poprzez odpowiednie ułożenie cegieł nad otworem drzwiowym lub okiennym w kształt łuku lub prostego nadproża płaskiego.

Cegła jest odporna na warunki atmosferyczne, a odpowiednio wykonane nadproża mogą przetrwać dziesięciolecia. Jednak proces ich budowy jest czasochłonny i wymaga precyzji, co sprawia, że rzadziej są wybierane w nowoczesnym budownictwie.

Przykłady zastosowań różnych typów nadproży

Tak jak już wspominaliśmy, wybór odpowiedniego rodzaju nadproża zależy od funkcji, jaką ma ono spełniać, charakterystyki obiektu oraz technologii budowy.

• Nadproża betonowe są uniwersalne i znajdują zastosowanie w ścianach murowanych z bloczków betonowych, cegieł ceramicznych czy pustaków. Mogą być stosowane nad otworami okiennymi w elewacjach domów oraz w ścianach wewnętrznych jako wzmocnienie nad drzwiami.
• Strunobetonowe nadproża są wykorzystywane w sytuacjach, gdzie otwory są większe lub obciążenia znacznie większe niż standardowe.
• Nadproża żelbetowe stosowane są w miejscach, gdzie obciążenia są znaczne, np. w ścianach nośnych. Mogą być wykorzystane w domach jednorodzinnych nad otworami drzwiowymi i okiennymi, szczególnie tam, gdzie zachodzi potrzeba przeniesienia dużych obciążeń z konstrukcji stropu.
• Nadproża ceramiczne są idealnym wyborem do budynków z pustaków ceramicznych. Dzięki spójności materiałowej są wykorzystywane do wzmacniania otworów w ścianach zewnętrznych oraz wewnętrznych. Są także dobrym rozwiązaniem w domach pasywnych i mogą być stosowane nad mniejszymi otworami okiennymi.
• Nadproża drewniane są stosowane przede wszystkim w budynkach o konstrukcji szkieletowej. Ich funkcjonalność jest ograniczona do budynków o mniejszych obciążeniach.
• Nadproża z belek stalowych są stosowane w sytuacjach wymagających dużej wytrzymałości i nośności (np. w nowoczesnych domach z otwartymi przestrzeniami i szerokimi przeszkleniami), a także w konstrukcjach nietypowych (np. duże świetliki czy przesuwne drzwi balkonowe).
• Nadproża z pełnej cegły znajdują zastosowanie przede wszystkim w budynkach historycznych i stylizowanych. W nowoczesnym budownictwie są one rzadziej stosowane jako element nośny, ale często pełnią funkcję dekoracyjną.

Bibliografia

• R. Gajownik, R. Jarmontowicz, J. Sieczkowski, Rodzaje nadproży w konstrukcjach murowanych i ich właściwości (dostęp online) https://www.materialybudowlane.info.pl/images/2014/04/22-24.pdf
• R. Nowak, Nowoczesne nadproża – przegląd, dobór, Inżynier Budownictwa, nr 3, 2020
• https://www.uciechowski.com.pl/nadproza-i-ich-rodzaje/