Jak zrobić nadproże? Rodzaje, montaż i harmonogram

Gdzie stosowane jest nadproże?

Nadproże to jeden z ważnych elementów konstrukcyjnych w budownictwie, który stosowany jest do przenoszenia obciążeń z górnej części ściany oraz konstrukcji dachu na boki otworu w murze, a ostatecznie – na fundament. Nadproża stosuje się nad otworami drzwiowymi lub okiennymi, a także w bardziej skomplikowanych elementach architektonicznych (wykusze czy wnęki).

Pod względem technicznym nadproże zapewnia ciągłość strukturalną budynku w miejscach, gdzie ciągłość ściany jest przerwana otworem. W przypadku ścian nośnych brak odpowiednio zamontowanego nadproża może skutkować niebezpiecznymi przeciążeniami, które prowadzą do uszkodzenia muru, deformacji konstrukcji lub nawet zawalenia się budynku. Wówczas nadproże wykonuje się przed usunięciem materiału budowlanego, aby uniknąć ryzyka nagłego osłabienia struktury. Natomiast w ścianach działowych nadproże nie zawsze jest wymagane, jednak decyzja o jego pominięciu musi być oparta na szczegółowej analizie statycznej. W sytuacjach niepewnych, zwłaszcza w sytuacji, gdy występuje jakiekolwiek obciążenie dynamiczne lub przenoszenie naprężeń z innych elementów budynku, należy rozważyć jego obecność.

Co więcej, ważnym etapem montażu nadproża jest właściwe przygotowanie ściany, uwzględniając rodzaj materiału, z którego została wykonana, a także szerokość otworu.

Uwaga: Aby zadbać o prawidłowe połączenie nadproży z resztą konstrukcji budynku, fundamenty powinny być odpowiednio wzmocnione, zwłaszcza w miejscach, gdzie występują duże obciążenia, jak np. w przypadku otworów w ścianach nośnych, na które działają obciążenia pionowe i poziome. W przypadku dużych otworów warto rozważyć również zastosowanie dodatkowych podpór w postaci słupów.

Nadproże – z czego może być wykonane?

Nadproże stanowi podparcie dla wyżej leżącej części ściany i dachu, dlatego jego wytrzymałość musi być odpowiednia do przenoszonych obciążeń. Nadproża mogą być wykonane z różnych materiałów. Najważniejsze informacje przedstawiamy poniżej.

Nadproża prefabrykowane

Gotowe nadproża prefabrykowane są belkami o przekroju w kształcie litery „L” albo „U”. Wypełnia się je bezpośrednio na budowie zbrojeniem i betonem. Dostępne są też nadproża systemowe w formie gotowych kształtek ze zbrojeniem.

W zależności od grubości ściany nośnej belki nadprożowe mogą mieć przekrój kwadratu (o boku 20 cm, 25 cm, 30 cm) albo prostokąta (20 cm x 25 cm, 25 cm x 30 cm lub w razie potrzeby w większych rozmiarach). Należy zaznaczyć, że prefabrykaty mogą różnić się nie tylko wymiarami, ale także przeznaczeniem. Dostępne są w ramach systemów budowlanych oferowanych przez producentów materiałów ściennych, np. bloczków betonowych, silikatowych czy ceramiki. Ważne jest, aby wybierać nadproża kompatybilne z materiałem ściany, co ułatwia montaż i zapewnia optymalną termoizolacyjność. 

Prefabrykowane nadproża systemowe są szczególnie polecane w budownictwie energooszczędnym, ponieważ umożliwiają dokładne dopasowanie elementów izolacyjnych, minimalizując ryzyko mostków termicznych.

Nadproża żelbetowe

Nadproże żelbetowe to często stosowany typ w większości otworów w ścianach. Najprościej mówiąc, jest to nadproże betonowe, w którym umieszczono zbrojenie (zwykle są to pręty stalowe) poprawiające właściwości i stabilność betonu, a szczególnie wytrzymałość na rozciąganie i zginanie. To sprawia, że beton zbrojony jest bardziej odporny na duże obciążenia.

W formie przygotowanej z desek albo sklejki układa się zbrojenie z prętów ze stali żebrowanej i następnie zalewa betonem. Liczba stalowych prętów, ich przekrój i rozstaw musi wyliczyć konstruktor mający odpowiednie uprawnienia. W przypadku nadproży żelbetowych szczególnie ważne jest także precyzyjne projektowanie zbrojenia, które będzie uwzględniać zarówno obciążenia statyczne (ciężar elementów konstrukcyjnych), jak i dynamiczne (np. drgania).

Istotnym elementem jest również klasa betonu – zazwyczaj stosuje się beton klasy C20/25 (dawniej klasy B30) lub wyższej, który cechuje się odpowiednią wytrzymałością na ściskanie, odpornością na czynniki środowiskowe.

Uwaga: Podczas wykonywania nadproży żelbetowych należy zwrócić szczególną uwagę na proces zagęszczania betonu, który eliminuje pustki powietrzne, mogące osłabić strukturę belki. Do tego celu stosuje się wibratory mechaniczne.

Nadproża ceramiczne

Nadproża ceramiczne to prefabrykowane belki ceramiczno-żelbetowe, które łączą zalety ceramiki i betonu. Składają się z ceramicznej osłony oraz z wypełnienia z żelbetu, które nadaje im wysoką nośność i odporność.

Nadproża ceramiczne są szczególnie popularne w budownictwie jednorodzinnym, a zwłaszcza w przypadku domów murowanych z pustaków ceramicznych. Dzięki swojej strukturze doskonale wpisują się w systemy ścienne, eliminując mostki termiczne. Ich użycie minimalizuje czas prac – nie ma potrzeby ich deskowania i zalewania betonem. Wymagają jednak odpowiedniego podparcia podczas montażu oraz wiązania zaprawy, co zapewni stabilność i bezpieczeństwo konstrukcji.

Nadproża z drewna

W przypadku domów z bali nadproża wykonane są zwykle w formie drewnianej belki o przekroju kwadratowym albo prostokątnym. Zamiast litego drewna bywa też stosowane drewno klejone oraz drewniane dwuteowniki i kratownice.

Nadproża z pełnej cegły

Nadproża z pełnej cegły mogą być proste albo łukowe. Najpierw przygotowywane jest podparcie z desek, sklejki albo płyt, a potem na tym podparciu na zaprawie układane są cegły. Przy większej rozpiętości nadproża dodaje się dla wzmocnienia pręty stalowe albo montuje stelaż z prętów i z siatki. W stelażu muruje się cegły.

Nadproża z belek stalowych

Stalowe belki w roli nadproża stosuje się w przypadku większych rozpiętości, to znaczy, kiedy otwór w murze ma szerokość powyżej 2,5 m. W budownictwie jednorodzinnym mogą być używane w sytuacjach, gdy wymagane są nietypowe rozwiązania architektoniczne, takie jak szerokie przeszklenia czy drzwi przesuwne.

Stalowe nadproża układa się i spawa z ceowników lub stosuje się gotowe belki z dwuteowników. Przekrój kształtownika stalowego ma wysokość 20-30 cm (i więcej) oraz szerokość 15-30 cm. Wybór odpowiedniego przekroju i rozmiaru stalowego nadproża wymaga wcześniejszych wyliczeń.

Przy doborze nadproży stalowych konieczne jest uwzględnienie ochrony antykorozyjnej, zwłaszcza jeśli belki są narażone na działanie wilgoci lub będą zabudowane w sposób ograniczający ich wentylację. Ochronę zapewnia m.in. malowanie antykorozyjne, cynkowanie ogniowe lub zastosowanie specjalnych powłok ochronnych.

Izolacja termiczna nadproży – czy jest konieczna?

Izolacja termiczna jest szczególnie istotna w ścianach zewnętrznych, aby zapobiec powstawaniu mostków termicznych, które w miejscu nadproży mogą prowadzić do strat ciepła, kondensacji wilgoci na powierzchni ścian, a w konsekwencji – do rozwoju pleśni. Aby uniknąć tych problemów, stosuje się m.in.:

• bloczki termoizolacyjne – prefabrykowane nadproża często są uzupełniane specjalnymi elementami termoizolacyjnymi, które wypełniają przestrzenie pomiędzy belkami nośnymi;
• izolację z płyt PIR lub EPS – płyty poliuretanowe (PIR) lub polistyrenowe (EPS) są montowane na zewnętrznej części nadproża przed wykonaniem dalszych warstw elewacyjnych;
• zaprawy ciepłochronne – w przypadku tradycyjnych konstrukcji murowanych można stosować zaprawy o podwyższonych właściwościach izolacyjnych.

Jaka powinna być długość i szerokość nadproża?

Długość nadproża należy ustalić, kierując się ogólną zasadą, czyli nadproże = szerokość otworu w ścianie + wsporniki (lewy i prawy). Ponieważ zakłada się, że podparcie powinno mieć co najmniej 25 cm, to belka nadprożowa powinna być mniej więcej o pół metra dłuższa niż szerokość otworu w murze. W razie wątpliwości należy zapytać eksperta. Zasadniczo, im większa powierzchnia styku belki, tym lepsze rozłożenie obciążenia.

Oprócz szerokości wnęki w murze i odpowiedniej długości nadproża należy również wziąć pod uwagę jego szerokość. Trzeba kierować się grubością ściany – przyjmuje się, że nadproże powinno mieć co najmniej dwie trzecie jej grubości. Jeśli ściana jest nośna, należy spróbować dopasować szerokość nadproża do grubości ściany. Przy grubości muru powyżej 20 cm używa się zazwyczaj dwóch belek.

Jak wykonać nadproże – harmonogram prac

1. Przygotowanie materiałów i narzędzi

Upewnij się, że posiadasz odpowiednie belki nadprożowe (np. żelbetowe, stalowe, prefabrykowane), cement, zaprawę murarską, stal zbrojeniową, deskowanie. Konieczne będą także narzędzia: młotek, poziomica, piła do cięcia betonu.

Powinieneś zapewnić również środki ochrony osobistej (rękawice, maski, okulary).

2. Wykonanie konkretnego projektu 

Na podstawie norm PN-EN 1992 i PN-EN 1993 określ wymagania dotyczące obciążeń, wymiarów nadproża oraz parametrów zbrojenia. Zatwierdź projekt przez konstruktora.

3. Przygotowanie otworu w ścianie

Kolejny krok to wykucie bruzd pod nadproże z zachowaniem podparcia (minimum 25 cm po każdej stronie). Ważne jest także, aby sprawdzić stabilność pozostałej części ściany.

4. Instalacja deskowania

Wykonaj dokładne deskowanie dopasowane do wymiarów planowanego nadproża, jeśli korzystasz z technologii żelbetowej.

5. Montaż zbrojenia i betonu

Dla nadproży żelbetowych ułóż stal zbrojeniową zgodnie z projektem, a następnie wypełnij formę betonem. Zachowaj odpowiednie proporcje mieszanki (np. beton klasy C25/30). Odczekaj wymagany czas na wiązanie betonu.

Uwaga: Zwykle po 7 dniach beton osiąga około 70% swojej projektowej wytrzymałości, co jest wystarczające do kontynuacji wielu prac budowlanych. Pełna wytrzymałość następuje natomiast po minimum 20 dniach.

6. Usunięcie deskowania i wykończenie otworu 

Delikatnie usuń deskowanie, wyrównaj powierzchnie i upewnij się, że nadproże jest stabilne.

7. Montaż izolacji termicznej

Szczególnie w przypadku ścian zewnętrznych zaizoluj nadproże, aby uniknąć powstawania mostków termicznych. Stosuj materiały takie jak styropian lub pianka poliuretanowa.

8. Wykończenie otworu

Wygładź krawędzie, osadź okno lub drzwi i wykonaj finalne prace wykończeniowe. Nadproże może być w zwykły sposób zabudowane i zakryte, aby całość spełniała wymogi estetyczne.