Czym powinien charakteryzować się projekt domu energooszczędnego?

Dom nazywamy energooszczędnym, gdy jego zapotrzebowanie na ciepło w skali roku wynosi mniej niż 70 kWh/m². Aby nasz dom spełniał ten warunek, powinniśmy o budowie energooszczędnej pomyśleć już na etapie wyboru projektu domu. Należy wziąć pod uwagę przede wszystkim kształt jego bryły, rodzaj ścian, zastosowane materiały budowlane oraz instalacje wentylacyjne i grzewcze. Istotny jest również sposób jego usytuowania względem stron świata. A na etapie budowy nie do przecenienia są nie tylko zastosowane rozwiązania, ale nie mniejsze znaczenie ma również staranność wykonania. 

Materiały budowlane

Budując dom, należy zastosować materiały dobrej jakości, które pozwolą ograniczyć ilość ciepła uciekającego z wnętrz. Należy pamiętać, że przez każdy z elementów budynku ucieka inna ilość energii cieplnej. Przez ściany zewnętrzne ucieka ok. 20–30% ciepła, przez dach ok. 10–25%, przez podłogę ok. 3–6%, przez okna i drzwi ok. 15–25%, zaś przez wentylację aż 30–40%. Wybierając konkretne materiały, powinniśmy myśleć o tym, w jaki sposób zredukować te wartości.

 

Do budowy ścian powinniśmy używać materiałów o wysokiej izolacji termicznej. Im niższy będzie współczynnik przenikania ciepła U, tym dom będzie bardziej energooszczędny. Wartość tego współczynnika dla ścian zewnętrznych powinna wynosić 0,15–0,20 W/(m²K). Takie parametry można uzyskać, jeśli do ocieplenia ścian zostanie zastosowana warstwa termoizolacyjna o grubości co najmniej 20 cm. W przypadku dachu warstwa ocieplenia powinna być jeszcze grubsza i wynosić 30 cm. 

 

Ważna jest również bezwładność termiczna materiału. To ona wpływa na dłuższy czas oddawania ciepła przez ściany. Dzięki niej ciepło z energii słonecznej, które nie jest od razu wykorzystywane, może być akumulowane w częściach konstrukcyjnych budynku. Powoduje, że zimą wyższa temperatura w domu utrzymuje się jeszcze długo po wyłączeniu ogrzewania, a latem pokoje nie nagrzewają się w czasie upałów.   

Aby dom rzeczywiscie okazał się energooszczędny, niezbędne jest takie jego usytuowanie względem stron świata, które pozwoli na maksymalne wykorzystanie energii słonecznej do ogrzewania pomieszczeń. 

Poza materiałami istotny jest w przypadku ścian murowanych jednowarstwowych sam sposób murowania. Zamiast zaprawy tradycyjnej powinniśmy wybrać cienkowarstwową, co pozwoli ograniczyć nie tylko ilość wilgoci technologicznej, ale też powstawanie mostków termicznych, a więc tych miejsc, przez które z budynku ucieka ciepło. Podczas zastosowania technologii jednowarstwowej najtrudniej jest jednak osiągnąć wysokie parametry. W związku z tym w domach energooszczędnych częściej są stawiane ściany warstwowe. Trzeba przy tym pamiętać, że za szczelność każdej z przegród powinna odpowiadać tylko jedna powłoka. W przypadku ścian z reguły jest to tynk wewnętrzny, podłogi - podkład betonowy, a dachu - folia przepuszczalna. W związku z powyższym każdy element - na przykład ścianka kolankowa - zanim zostanie odpowiednio wykończony lub obudowany powinien zostać pokryty stosowną powłoką. 

 

Okna i instalacje

Przez okna i drzwi może uciekać nawet 25% ciepła. Straty tej wysokości mogą być regularnie odczuwalne dla budżetu domowego, na stolarce okiennej i drzwiowej nie warto więc oszczędzać. W domach energooszczędnych współczynnik przenikania ciepła okien i drzwi zewnętrznych nie powinien przekraczać 1,3 W/(m²K). Aby dom rzeczywiście spełnił te warunki, niezbędne jest zamontowanie okien i drzwi o wysokich parametrach termicznych. Przy czym trzeba pamiętać, że istotny jest również sam sposób montażu, zbyt często bowiem zdarza się, że w trakcie instalowania okien są popełniane błędy, które później skutkują znaczącymi stratami ciepła. Dla uzyskania oczekiwanych parametrów nie wystarczą dobrej jakości okna i drzwi, ale konieczny jest także ich bezbłędny montaż. 

Jeżeli zależy nam na zminimalizowaniu strat ciepła, warto uważniej przyjrzeć się systemowi wentylacji. To element, który może powodować ogromne straty ciepła - nawet 40% energii może tędy uciekać. Korzystniej jest więc zrezygnować z tradycyjnej instalacji grawitacyjnej na rzecz mechanicznej. Ta ostatnia, jeśli zostanie wyposażona w rekuperator, pozwoli odzyskać nawet 95% ciepła z powietrza. W domu energooszczędnym nie powinno więc zabraknąć wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła. Aby zoptymalizować koszty, do ogrzewania warto wykorzystać energię odnawialną. Pompy ciepła, kolektory słoneczne, panele fotowoltaiczne pozwalają obniżyć koszty ogrzewania wnętrz, wody i uniezależnić się od dostaw energii. 

Wybierając projekt, należy zwrócić uwagę na kształt bryły. Prosta i zwarta konstrukcja ograniczy możliwość pojawienia się mostków termicznych.

Zwarta, prosta bryła

Oprócz zastosowania odpowiednich materiałów powinniśmy także zwrócić uwagę na kształt bryły domu. Wybierając prostą i zwartą formę, ograniczymy powstawanie mostków termicznych w miejscach załamania konstrukcji oraz na styku materiałów. Mostki termiczne to miejsca, przez które wydostaje się ciepło z budynku na zewnątrz. Należy pamiętać, że ciepło ucieka najczęściej w narożach budynku, przez ościeża okien i drzwi, nadproża, wieńce stropu, a także w miejscu połączenia płyt balkonowych ze stropem. Mostki cieplne powstają przeważnie w wyniku wadliwego wykonawstwa lub zbyt cienkiej warstwy izolacji termicznej. Im bardziej skomplikowana jest bryła domu, tym większe prawdopodobieństwo powstawania takich miejsc z powodu większego stopnia trudności jej wykonania, a co za tym idzie – wystąpienia błędów wykonawczych czy nieszczelności. Aby uniknąć ryzyka pojawienia się mostków termicznych, najlepiej wybrać projekt domu o maksymalnie prostej bryle. Bez lukarn, wykuszy, a nawet balkonów. W domach energooszczędnych zaleca się wykonywanie balkonów dostawnych - o konstrukcji samonośnej. Każde załamanie czy uskok podnoszą ryzyko pojawienia się mostków termicznych. Lepiej więc z nich zrezygnować i postawić na prostą bryłę, zaplanowaną na rzucie w kształcie prostokąta. Liczba przegród zewnętrznych powinna być jak najmniejsza w stosunku do kubatury. Należy także zwrócić uwagę na odpowiednią izolację ściany garażu dobudowanego do domu oraz schodów prowadzących do piwnicy.

Domy energooszczędne powinny mieć także odpowiedni dach. Przyjmuje się, że najlepszy jest dach prosty, dwuspadowy o kącie nachylenia równym 30–45°. Należy dobrze go zaizolować. Fragment dachu o największej powierzchni powinien być zwrócony na południe. Dzięki temu będzie można zaoszczędzić najwięcej energii i zastosować alternatywne źródła ciepła.

 

Usytuowanie budynku 

Po wybraniu odpowiedniego projektu domu konieczne jest jego odpowiednie usytuowanie na działce względem stron świata. Dzięki temu możemy optymalnie wykorzystać naturalną energię słoneczną. Będzie wykorzystana właściwie, jeśli największe okna będą skierowane na południe, zaś po stronie północnej zostanie zminimalizowana liczba przeszkleń. W tej części budynku najlepiej zaplanować wszystkie pomieszczenia gospodarcze oraz te, w których będziemy rzadziej przebywać.

Kwestię nasłonecznienia warto mieć na uwadze już podczas wybierania działki. Najbardziej korzystne warunki zapewni ta, która znajduje się na południowym zboczu niewielkiego wzniesienia. Wjazd na posesję powinien z kolei znajdować się od strony północnej. Wówczas pomieszczenia dzienne będzie można ulokować naprzeciwko - w części najbardziej oddalonej od wejścia i zarazem najlepiej nasłonecznionej. Zostaną tam umieszczone duże przeszklenia, które pomieszczeniom dziennym zapewnią odpowiednią dawkę promieni słonecznych. Natomiast pzeciwna strona budynku będzie mogła być prawie zupełnie pozbawiona okien. Taki układ pozwoli maksymalnie wykorzystać darmową energię słoneczną. Dodatkowo można go uzupełnić roletami zewnętrznymi i odpowiednio dobraną roślinnością. Rolety zimą pomogą zatrzymać ciepło we wnętrzach, latem ochronią przed nadmiernym nasłonecznieniem. Podobną rolę mogą odegrać krzewy liściaste. Jeśli zostaną zasadzone w pobliżu okien tarasowych, latem zapewnią cień, a zimą, gdy zrzucą liście, przepuszczą promienie słoneczne. Od strony północnej warto natomiast posadzić krzewy zimozielone, które stale będą chronić budynek przed zimnym wiatrem. 

Kwestię nasłonecznienia warto mieć na uwadze już podczas wybierania działki. Najbardziej korzystne warunki zapewni ta, która znajduje się na południowym zboczu niewielkiego wzniesienia. Wjazd na posesję powinien z kolei znajdować się od strony północnej.

Liczymy oszczędności 

Założeniem budownictwa energooszczędnego jest maksymalny pobór energii z otoczenia przy jak najmniejszych stratach ciepła. Cechą domu energooszczędnego jest zmniejszenie kosztów eksploatacji o ok. 30% w porównaniu do tradycyjnego domu. To doskonałe rozwiązanie, zwłaszcza że ceny energii ciągle rosną. Niższe rachunki spowodują, że koszt poniesiony na wprowadzenie energooszczędnych rozwiązań ma szansę zwrócić się w niedługim czasie. Trzeba przy tym zauważyć, że upowszechnianie się budownictwa energooszczędnego nie wynika jedynie z dążenia do obniżenia kosztów ogrzewania czy troski o stan środowiska naturalnego, ale stanowi wynik regulacji prawnych. Od 2014 roku stopniowo są zaostrzane wymagania związane z wartością współczynnika przenikania ciepła. Najbliższa regulacja wchodzi w życie w styczniu 2017 roku. Od tej pory w nowo budowanych domach współczynnik ten dla ścian zewnętrznych nie powinien przekraczać 0,23 W/(m²K). Docelowo - w 2021 roku - wartość ta ma osiągnąć 0,20 W/(m²K).