Jak skutecznie zabezpieczyć sprzęt elektroniczny podczas burzy?

 

 

Czym jest piorun?

Piorun, nazywany również błyskawicą, to wyładowanie elektryczne występujące pomiędzy chmurą burzową a powierzchnią ziemi lub między naelektryzowanymi chmurami. Jest to krótkotrwały prąd elektryczny, odmiana iskry elektrycznej, który płynie w powietrzu w pobliżu naładowanych chmur.

Wyładowanie przebiegające pomiędzy naelektryzowaną chmurą do ziemi określa się wyładowaniem doziemnym. To właśnie ono stanowi zagrożenie dla naszego sprzętu elektronicznego.

Dlaczego burza z piorunami jest groźna dla elektroniki?

Napięcie pioruna może wynosić do miliarda woltów. Dla porównania natężenie prądu oscyluje w granicach kilkudziesięciu lub kilkuset tysięcy amperów. Trafiając w budynek lub jego okolice, piorun przedostaje się do instalacji – najczęściej przez sieć elektryczną, ale również przez instalacje telefoniczne, czy instalacje telewizji kablowej – i powoduje wzrost napięcia, a tym samym uszkodzenie podłączonych urządzeń.

Wyładowanie przebiegające pomiędzy naelektryzowaną chmurą do ziemi określa się wyładowaniem doziemnym.

Piorun nie musi uderzyć bezpośrednio w sieć, aby zniszczyć nasz sprzęt elektroniczny. Wystarczy jedynie, że uderzy w pobliżu np. linii energetycznej. W niektórych przypadkach wzrost napięcia może skutkować pożarem, dlatego ważne jest odpowiednie zabezpieczenie naszej domowej elektroniki.

Piorunochron to nie wszystko

Piorunochron zainstalowany na dachu obiektu mieszkalnego wbrew wielu opiniom nie ochroni bezpośrednio sprzętu elektronicznego. Dlaczego? Jego zadaniem jest ochrona samego budynku przed wyładowaniami elektronicznymi lub pożarem, będącym wynikiem uderzenia pioruna.

 

 

Piorunochron odprowadza napięcie z błyskawicy do ziemi, jednak co ważne, prąd nadal wytwarza pole magnetyczne, które może spowodować przepięcie w instalacji elektrycznej, a tym samym uszkodzić urządzenia.

Czy podczas burzy należy odłączyć wszystkie urządzenia elektroniczne?

Najczęściej polecanym sposobem na ochronę sprzętu elektronicznego w czasie burzy jest odłączenie wszystkich urządzeń podpiętych do zasilania. Powinniśmy odłączyć komputer stacjonarny, radio, pralkę, telewizor, a także urządzenia AGD. W przypadku lodówki uderzenie błyskawicy może stać się szczególnie niebezpieczne. Dzieje się tak, ponieważ pracuje ona cyklicznie – włączając się i wyłączając poprzez termostat – i jeżeli przepięcie nastąpi w momencie, gdy lodówka pracuje, awarii ulega cały agregat.

Warto wiedzieć, że podczas burzy należy również odłączyć kabel przewodu od internetu i router, kabel antenowy oraz dekoder telewizyjny. Sprzęt, który wyposażony jest w anteny zewnętrzne, znajdujące się np. na dachach, trzeba odłączyć od anten. Dotyczy to zwłaszcza anten satelitarnych, ponieważ piorun może uderzyć bezpośrednio w metalowy talerz.

Piorunochron zainstalowany na dachu obiektu mieszkalnego wbrew wielu opiniom nie ochroni bezpośrednio sprzętu elektronicznego.

W czasie silnych wyładowań atmosferycznych, prócz odłączenia sprzętu elektronicznego, można również całkowicie wyłączyć dopływ prądu do naszego mieszkania. Jeśli domowa instalacja jest wyposażona w główny wyłącznik prądu lub bezpiecznik główny, to nie musimy wykręcać wszystkich bezpieczników. Całkowite odcięcie od prądu zabezpieczy instalację elektryczną, a tym samym także urządzenia.

Wyjeżdżając na urlop – zwłaszcza w czasie letnim, kiedy liczba burz wzrasta – powinniśmy pamiętać o całkowitym odcięciu dopływu prądu w mieszkaniu.

 

 

Ograniczniki przepięć – do czego służą?

Ograniczniki przepięć mają za zadanie chronić nasze urządzenia elektroniczne i instalację elektryczną przed skutkami wyładowań. Obniżają one napięcia do wartości bezpiecznej. Ograniczniki podzielone są na klasy: klasę I, klasę II, klasę III (dawniej obowiązywało nazewnictwo: klasa B, klasa C, klasa D).

Urządzenia klasy I najczęściej montowane są przez fachowców w rozdzielnicy głównej budynku. Ograniczniki klasy II znajdują się w kolejnych rozdzielnicach – w instalacjach domowych za rozdzielnicą główną. Ograniczniki klasy III umieszczane są bezpośrednio w gniazdku elektrycznym i służą do ochrony poszczególnych urządzeń.

Do ograniczników klasy III należą tzw. listwy antyprzepięciowe.

Listwa antyprzepięciowa – jaką wybrać?

Kupno listwy antyprzepięciowej jest jednym ze znanych sposobów na zabezpieczenie sprzętu przed uderzeniem pioruna. Głównym zadaniem listwy jest ochrona przed przepięciami, czyli nagłymi skokami napięcia w obrębie sieci elektrycznej. Skoki są zazwyczaj wywoływane awariami sieci lub zjawiskami atmosferycznymi, takimi jak burze z piorunami.

Nazewnictwo listew sprawia, że często mamy problem z odróżnieniem listwy zabezpieczającej od listwy przepięciowej czy listwy antyprzepięciowej. Najlepiej zdecydować się na zakup listwy antyprzepięciowej z warystorem lub listwy antyprzepięciowej z diodami transilowymi. Powinniśmy unikać stosowania listew filtrujących lub listew zasilających z bezpiecznikami topikowymi – nie stanowią one odpowiedniego zabezpieczenia przed przepięciami.

 

 

• Listwa filtrująca – jej ochrona ogranicza się do odcięcia zasilania podłączonego urządzenia jedynie w przypadku awarii.
• Listwa zasilająca z bezpiecznikami topikowymi – zapewnia minimalną ochronę dla elektroniki. W momencie skoku napięcia bezpieczniki topikowe ulegają stopieniu, co determinuje odcięcie zasilnia.
• Listwa antyprzepięciowa z warystorem – zapewnia wysoki stopień ochrony naszego sprzętu elektronicznego. W momencie występowania zbyt wysokiego napięcia warystor (półprzewodnik prądu) ma za zadanie pochłaniać energię oraz odłączać całe zasilanie. Ten rodzaj listwy charakteryzuje się umiarkowanie szybkim czasem reakcji.
• Listwa antyprzepięciowa z diodami transilowymi – listwy z diodami transilowymi działają podobnie jak warystor, jednak cechują się najszybszym czasem reakcji i uważane są za jedne z najlepszych listew dostępnych na rynku.

Wybierając listwę antyprzepięciową, powinniśmy zwrócić uwagę na kolejne równie ważne aspekty, takie jak:

• Maksymalny prąd impulsu – parametr określany jest w kiloamperach. Dobrym wyborem są listwy z maksymalnym obciążeniem ok. 80kA.
• Absorpcja energii – listwa powinna pochłaniać energię wynoszącą minimum 400J.
• Czas reakcji – zaleca się, aby wynosił maksymalnie 25 nanosekund. Od czasu reakcji zależy szybkość odcięcia zasilania.
• Wyłączniki – najlepiej, żeby były przypisane do każdego gniazdka. Samodzielne odcięcie zasilania zapewnia dodatkowe zabezpieczenie.
• Długość przewodu – warto, aby długość przewodu wynosiła minimum 1,5 metra.
• Filtry – listwa powinna być wyposażona w filtry RFI lub EMI, które stanowią zabezpieczenia przeciwzakłóceniowe. Sprawdzają się zwłaszcza w przypadku podłączenia komputera.
• Specjalne zabezpieczenia przed dziećmi – uniemożliwiają dziecku włożenie palca lub zabawki do gniazdka.

Uwaga: W przypadku zastosowania listew antyprzepięciowych należy pamiętać o tym, że nie zapewnią one stuprocentowej ochrony. W momencie, gdy nastąpi przeskok iskry, zniszczeniu ulega cała listwa oraz podłączone do niej urządzenia.

 

 

Dodatkowe zabezpieczenia – zasilacz awaryjny

Zasilacz awaryjny, określany jako UPS, to urządzenie z akumulatorem, które zapewnia zasilanie podłączonych do niego urządzeń elektrycznych. Podczas przerwy w dostarczaniu prądu, zasilacz zabezpiecza sprzęt przed skokami napięcia.

UPS najlepiej sprawdza się w sytuacji, kiedy na skutek uderzenia błyskawicy zasilanie w budynku mieszkalnym zostaje całkowicie odcięte. Dzięki zasilaczowi, pomimo braku dostaw prądu, podłączone urządzenia, np. komputer, będą mogły nadal działać.

W przypadku zastosowania listew antyprzepięciowych należy pamiętać o tym, że nie zapewnią one stuprocentowej ochrony.

Ubezpieczenie sprzętu elektronicznego

Często podczas występowania burzy z piorunami nie mamy możliwości wyłączenia urządzeń elektronicznych, ponieważ jesteśmy poza domem. W takiej sytuacji, zwłaszcza jeżeli obawiamy się większej awarii lub pożaru, możemy wykupić ubezpieczenie domu lub osobne ubezpieczenie sprzętu elektronicznego.

Ważne jest, aby w regulaminie polisy widniał zapis o odpowiedzialności ubezpieczyciela na okoliczność zjawisk pogodowych, ponieważ wyładowania atmosferyczne zazwyczaj nie należą do tzw. ubezpieczeń od różnych sytuacji losowych. W sytuacji skoku napięcia i uszkodzenia urządzeń elektronicznych ubezpieczalnia pokryje część kosztów związanych z naprawą.

Przeczytaj: Co to jest rozdzielnica elektryczna?