Zielony dach, czyli ogród nad sufitem
Dachy i tarasy pokryte roślinnością spotykają się z coraz większym zainteresowaniem zarówno inwestorów jak i projektantów. Zielony dach, choć ma wiele zalet, dosyć trudno jest prawidłowo wykonać. W tym przypadku liczy się dbałość o najdrobniejszy szczegół.
Dachy zielone to nic innego jak porośnięte roślinnością elementy budynku. Jako zielone można wykonywać stropy, tarasy oraz dachy płaskie i skośne. Wyróżnia się dwa podstawowe warianty dachów zielonych: intensywne (użytkowe) i ekstensywne (nieużytkowe). Różnią się one rodzajem roślinności, która jest na nich uprawiana, a co za tym idzie układem i grubością poszczególnych warstw.
Intensywne i ekstensywne
Na dachach ekstensywnych uprawia się mało wymagające gatunki roślin. Są to zwykle trawy, mchy, odmiany nadające się na popularne ogródki skalne, niskie krzewy. Nie potrzebują one szczególnych zabiegów pielęgnacyjnych i mogą rosnąć w dosyć niesprzyjających warunkach gruntowych. Z kolei dachy intensywne porasta roślinność wyższa i wymagająca podlewania czy też nawożenia. Są to trawy, kwiaty, a nawet krzewy i drzewa. Przykładem dachu zielonego intensywnego jest strop nad podziemnym parkingiem czy garażem. Niejednokrotnie oprócz roślin znajdują się na nim także elementy architektury ogrodowej: ścieżki, chodniki, ławki, place zabaw.
Na dachach ekstensywnych uprawia się mało wymagające gatunki roślin. Są to zwykle trawy, mchy czy niskie krzewy, które nie potrzebują szczególnych zabiegów pielęgnacyjnych i mogą rosnąć nawet w niesprzyjających warunkach gruntowych.
Odwrócone i klasyczne
Dach zielony może powstać zarówno na dachu (stropie) klasycznym, jak i odwróconym. Różnią się one między sobą kolejnością ułożenia termoizolacji i hydroizolacji. W klasycznym układzie hydroizolacja układana jest na termoizolacji. Mamy więc tutaj następujące warstwy: strop, paroizolacja, termoizolacja, hydroizolacja, a na tym warstwy dachu zielonego. W stropodachu o odwróconym układzie termoizolacja znajduje się na hydroizolacji. Warstwy kształtują się tutaj następująco: strop, hydroizolacja, warstwa ślizgowa, termoizolacja. Oba rozwiązania są poprawne, jednak w nowych budynkach stosuje się zazwyczaj odwrócony układ warstw. Każdy ze sposobów ma swoje wady i zalety i nadaje się do różnego rodzaju dachów zielonych. Dachy intensywne powstają zwykle na stropach o odwróconym układzie warstw. W tym przypadku ciężar dachu spoczywa na termoizolacji, która chroni izolację przeciwwodną przed uszkodzeniami. Hydroizolacja w dachu odwróconym jest chroniona nie tylko przed dużym obciążeniem, ale też czynnikami atmosferycznymi. Dzięki takiemu rozwiązaniu istnieje bardzo małe ryzyko jej uszkodzenia. W dachu odwróconym termoizolacja jest narażona na zawilgocenie, co powoduje, że współczynnik przenikania ciepła przegrody nie pozostaje na stałym poziomie. Inną wadą tego rozwiązania jest ograniczony wybór materiałów do izolacji termicznej, które muszą być nienasiąkliwe. Przy klasycznym układzie warstw przegroda ma znacznie lepsze właściwości termoizolacyjne (niższy współczynnik przenikania ciepła). Izolacja termiczna jest tutaj chroniona przez hydroizolację, dzięki czemu nie następuje jej zawilgocenie. Z kolei wadą tego rozwiązania jest brak możliwości przenoszenia dużych obciążeń. Z tego powodu na stropie klasycznym układa się zazwyczaj dachy ekstensywne.
Warstwy dachu zielonego
Na hydroizolacji lub termoizolacji (w zależności od tego, czy mamy do czynienia z dachem klasycznym, czy odwróconym) zazwyczaj układa się warstwy: ochronną, drenażową, filtracyjną, wegetacyjną (substrat dachowy), roślinność. W przypadku dachów odwróconych jako warstwę ochronną stosuje się nienasiąkliwą geowłókninę. Ma ona zdolności dyfuzyjne i umożliwia odparowanie wody, która może dostać się pomiędzy płyty izolacji termicznej. W dachu klasycznym na hydroizolacji układane są maty, których głównym zadaniem jest ochrona izolacji przeciwwodnej przed uszkodzeniami mechanicznymi. Maty te mają także zdolność magazynowania i stopniowego uwalniania wody. Podobnie warstwa drenażowa musi być wykonana z materiałów, które mogą gromadzić wodę i równocześnie odprowadzać jej nadmiar. Używa się tutaj specjalnych mat drenażowych albo lawy wulkanicznej lub pumeksu, które magazynują wodę w swoich porach. Żwir nie jest polecanym rozwiązaniem, ponieważ nie ma zdolności gromadzenia wody. Na dachach o nachyleniu powyżej 5º, zamiast mat drenażowych czy też drenaży sypkich, stosuje się specjalne włókniny. Jako warstwę filtracyjną wykorzystuje się włókninę, która chroni warstwę drenażową przed zanieczyszczeniem cząstkami substratu. Warstwa wegetacyjna jest podkładem specjalnie produkowanym do dachów zielonych. Zawiera on dużo składników mineralnych i mało substancji organicznej. Substrat ten ma zdolność magazynowania wody i równocześnie odprowadzania jej nadmiaru. Nie należy tutaj wykorzystywać zwykłej ziemi z wykopów, ponieważ nie dość, że jest zbyt ciężka, to nie posiada odpowiednich parametrów. W dachach skośnych o kącie nachylenia powyżej 15º trzeba dodatkowo zastosować specjalne progi zabezpieczające osuwanie się substratu.
Dachy intensywne porasta roślinność wyższa i wymagająca podlewania czy też nawożenia. Są to trawy, kwiaty, a nawet krzewy i drzewa. Przykładem dachu zielonego intensywnego jest strop nad podziemnym parkingiem czy garażem.
Ostatnią warstwą dachu zielonego są rośliny. Dobierając konkretne gatunki, trzeba pamiętać o tym, że na dachu zielonym panują bardziej ekstremalne warunki niż w zwykłym ogrodzie: latem temperatura jest tu dużo wyższa, a zimą znacznie niższa. Na dachach o nachyleniu powyżej 10º stosuje się maty wegetacyjne z nasadzonymi już roślinami. Wyżej opisano przykładowe i najczęściej stosowane warstwy dachów zielonych. Warto pamiętać o tym, że mogą się one różnić w zależności od konstrukcji stropu lub dachu, na którym mają być ułożone.
Hydroizolacja
W dachu zielonym bardzo ważne jest prawidłowe wykonanie izolacji przeciwwodnej. W przypadku jej uszkodzenia zwykle nie wystarczy miejscowa naprawa – potrzebna jest wymiana całej hydroizolacji, co pociąga za sobą konieczność usunięcia i ułożenia na nowo wszystkich warstw znajdujących się powyżej. Izolacja przeciwwodna, zwłaszcza ta w dachu klasycznym, musi być odporna na przerastanie roślin oraz substancje chemiczne (nawozy, środki chwastobójcze) znajdujące się w warstwie wegetacyjnej. Wykonuje się ją z papy termozgrzewalnej, powłoki bitumicznej nakładanej natryskowo lub folii z tworzyw sztucznych.
W dachu zielonym bardzo ważne jest prawidłowe wykonanie izolacji przeciwwodnej. W przypadku jej uszkodzenia zwykle nie wystarczy miejscowa naprawa – potrzebna jest wymiana całej hydroizolacji.
Kilka słów o odwodnieniu
Mimo tego, że dach zielony ma zdolność magazynowania i oddawania do atmosfery wody opadowej, konieczne jest zaprojektowanie i wykonanie odpowiedniego systemu odwadniającego, który odprowadzi nadmiar wody. Jest to bardzo istotny element każdego dachu zielonego. Wykorzystuje się tutaj specjalne wpusty dachowe oraz orynnowanie wewnętrzne i zewnętrzne.
Podsumowując - dachy zielone można wykonywać zarówno w tradycyjnym jak i odwróconym układzie warstw. Grubość i rodzaj poszczególnych warstw należy dobierać każdorazowo do konkretnych warunków. Ich układ jest także uzależniony od rodzaju i konstrukcji stropu lub dachu, na którym ma powstać dach zielony. W przypadku dachów zielonych bardzo istotne znaczenie mają nie tylko prawidłowo dobrane i ułożone w odpowiedniej kolejności warstwy. Równie ważne jest właściwe zaprojektowanie systemu odwadniającego, a także innych elementów typu dylatacje, attyki. Duże znaczenie ma także staranność wykonania robót budowlanych, ponieważ wszelkie błędy wykonawcze są trudne do usunięcia i często wiążą się z koniecznością wymiany wszystkich warstw. Tylko dokładne i prawidłowe wykonanie gwarantuje sprawne działanie systemu jakim jest zielony dach.
Komentarze