Rodzaje dachów w domach jednorodzinnych

Decyzja związana z wyborem konstrukcji dachu ma niebagatelne znaczenie dla budżetu budowy, tempa jej przebiegu, wyglądu budynku oraz dla komfortu korzystania z pomieszczeń na poddaszu (o ile w budynku zaplanowano poddasze). Koszt budowy dachu zależy od stopnia skomplikowania jego kształtu i wielkości powierzchni. Im więcej elementów, które urozmaicają dach, tym więcej materiałów potrzeba do jego budowy i tym więcej odpadów pozostaje po jej zakończeniu. Trzeba jednak pamiętać, że wybór konstrukcji dachu nie jest uzależniony wyłącznie od indywidualnych preferencji. Zanim przystąpimy do wybierania projektu domu, trzeba zapoznać się z zapisami umieszczonymi w planie miejscowym lub warunkach zabudowy. W dokumentach tych są zawarte wytyczne dotyczące wyglądu zabudowy na wybranym terenie. Z reguły znajdują się w nich zapisy dotyczące również konstrukcji dachu – jego rodzaju, wysokości kalenicy, stopnia nachylenia połaci, a czasem nawet koloru dachówki. Z tymi dokumentami należy zapoznać się jeszcze przed zakupem projektu i tak dobrać parametry tego ostatniego, aby mógł zostać zrealizowany zgodnie z prawem. Jeśli projekt nie będzie spełniał określonych warunków, inwestor nie otrzyma pozwolenia na budowę (lub zgłoszenie robót budowlanych spotka się ze sprzeciwem właściwego organu).

Dach płaski

Domy jednorodzinne z płaskim dachem jeszcze do niedawna były kojarzone z szarymi, nudnymi kostkami. Ich współczesne wersje w niczym nie przypominają pierwowzorów. Przeciwnie – zachwycają niebanalną formą, którą najczęściej uzyskuje się dzięki nieskomplikowanym zabiegom, a niejednokrotnie – jedynie dzięki odpowiedniemu wykończeniu elewacji. Obecnie dach płaski uznaje się za jeden z elementów charakterystycznych dla nowoczesnej zabudowy jednorodzinnej. Konstrukcja dachu płaskiego należy do najmniej skomplikowanych, a więc najbardziej atrakcyjnych pod względem finansowym. Przy czym trzeba pamiętać, że dach płaski tak naprawdę nie jest zupełnie płaski. Musi posiadać choć niewielkie, kilkuprocentowe, nachylenie, aby mogła z niego spływać woda deszczowa. Dach płaski może mieć konstrukcję wentylowaną lub nie. W tym pierwszym przypadku konstrukcja dachu przypomina dach nad poddaszem nieużytkowym. Warstwa izolacyjna jest oddzielona pustą przestrzenią z niewielkimi otworami w ścianach. W dachu niewentylowanym wszystkie warstwy przylegają bezpośrednio do siebie. To jest najtańsza wersja dachu płaskiego, ale zarazem najmniej trwała.

Koszt budowy dachu zależy od stopnia skomplikowania jego kształtu i wielkości powierzchni. Im więcej elementów, które urozmaicają dach, tym więcej materiałów potrzeba do jego budowy i tym więcej odpadów pozostaje po jej zakończeniu.

Jedna z głównych trudności podczas wykonywania dachu płaskiego polega na jego zabezpieczeniu przed wodą oraz zmiennymi temperaturami. Dach płaski musi zostać nie tylko dokładnie zaizolowany przed przeciekaniem, ale równie dobrze ocieplony, aby chronił wnętrza przed upałami oraz wychłodzeniem. W dachu płaskim warstwy izolacji układa się na stropie ostatniej kondygnacji. W tradycyjnym układzie najpierw kładzie się izolację termiczną, a nad nią – hydroizolację. Aby izolację przeciwwilgociową należycie zabezpieczyć przed niskimi i wysokimi temperaturami, często dodatkowo na powierzchni dachu wysypuje się żwir. Dach płaski może mieć również odwrócony układ warstw, czyli izolację przeciwwilgociową umieszczoną na samym spodzie, pod izolacją termiczną i innymi warstwami. Hydroizolacja jest wówczas dobrze chroniona przed uszkodzeniami, a dzięki temu trwalsza. Ta konstrukcja jest stosowana w przypadku coraz popularniejszych dachów zielonych.

Dach pulpitowy

Dach jednospadowy to rozwiązanie pośrednie pomiędzy dachem płaskim a dwu- i wielospadowym. To stosunkowo prosta konstrukcja, charakterystyczna dla nowoczesnego, odważnego budownictwa. Podobnie jak płaski składa się z jednej połaci, ale różni się od niego stopniem jej nachylenia oraz odrębną konstrukcją stropu i dachu – od wyższej strony posiada tzw. ścianę pulpitową. Krokwie dachowe z reguły nie są jednak opierane na niej, ale na odrębnie wzniesionej ścianie stolcowej, a z przeciwnej strony – na ścianie kolankowej. Dach pulpitowy pozwala wygodnie zaaranżować powierzchnię na drugiej kondygnacji, która nie jest ograniczona skosami, jak w przypadku np. dachów dwuspadowych, i zazwyczaj zapewnia tyle samo miejsca, co na parterze. Dachy pulpitowe wyróżniają się niewielką powierzchnią zabudowy w stosunku do powierzchni użytkowej. Bywają projektowane w dużych domach, w których pozwalają na utworzenie kilku brył z dachami znajdującymi się na różnych poziomach.

Dach jednospadowy to rozwiązanie pośrednie pomiędzy dachem płaskim a dwuspadowym. Podobnie jak płaski składa się z jednej połaci, ale różni się od niego stopniem jej nachylenia oraz odrębną konstrukcją stropu i dachu.

Dach dwuspadowy

Dachy spadziste mogą mieć konstrukcję dwu- lub wielospadową. Ich zaletą jest większa łatwość odprowadzenia wody i usuwania śniegu niż w przypadku dachów płaskich. Pozwalają też na wygodne zagospodarowanie poddasza. Trzeba jednak pamiętać, że poddasze nadaje się na cele mieszkalne, jeśli kąt nachylenie dachu jest większy niż 30 stopni. W domach jednorodzinnych z poddaszem najczęściej projektuje się dachy o nachyleniu 35-45 stopni. Dla funkcjonalności poddasza istotna jest również wysokość ścianki kolankowej.

Dach dwuspadowy (dwupołaciowy, siodłowy, szczytowy) to od lat najbardziej popularna wersja dachu spadzistego. Charakterystyczna dla tradycyjnej architektury, ale obecna także w nowoczesnych, minimalistycznych budynkach, którym najczęściej towarzyszy w wersji bezokapowej. Dach dwuspadowy składa się z dwóch – symetrycznych lub nie – połaci, które łączą się w kalenicy. W wersji niesymetrycznej połacie dachowe mogą różnić się między sobą wielkością powierzchni oraz stopniem nachylenia. Dach dwuspadowy zawdzięcza uznanie przede wszystkim dzięki prostej konstrukcji, która przekłada się na łatwość i niskie koszty budowy. Umożliwia przy tym wygodne zagospodarowanie poddasza. Bardzo dobrze odprowadza wodę i śnieg, nie ma też załamań, w których mogłyby gromadzić się nieczystości.

Dach dwuspadowy to od lat najbardziej popularna wersja dachu spadzistego. Składa się z dwóch – symetrycznych lub nie – połaci, które łączą się w kalenicy. 

Dach dwuspadowy nie jest jednak konstrukcją jednorodną. Znajdziemy co najmniej kilka przykładów, jak na przestrzeni lat był modyfikowany i dostosowywany do lokalnych warunków czy aktualnie panujących trendów. Prostą, ale urozmaiconą wersję dachu dwuspadowego stanowi konstrukcja naczółkowa. W tym wariancie klasyczny dach dwuspadowy posiada ścięte narożniki umieszczone na ścianach szczytowych. Tego rodzaju dachy są charakterystyczne dla niektórych regionów, często można je zauważyć na przykład w górach. Naczółki urozmaicają wygląd dachu, ale mają też znaczenie praktyczne, istotne zwłaszcza w narażonych na silne wiatry regionach górskich. Zmniejszają powierzchnię szczytów i wzmacniają brzegi więźby. Dzięki temu chronią dach przed silnym wiatrem. Jednocześnie ułatwiają odprowadzanie wody deszczowej i usuwanie śniegu. Optymalny kąt nachylenia połaci dachu naczółkowego wynosi 35 stopni. Koszt i trudność jego wykonania są nieco większe niż w przypadku prostego dachu dwuspadowego.

Dachy przyczółkowe (półszczytowe) są charakterystyczne dla Podhala, ale obecnie pojawiają się także w innych regionach Polski jako element modnej architektury góralskiej. Składają się z dwóch połaci przecinających się w kalenicy oraz szerokich okapów umieszczonych na ścianach szczytowych. Ta konstrukcja powstała po to, aby ułatwić zsuwanie się śniegu, co na Podhalu ma szczególne znaczenie. Dach półszczytowy można przy tym uznać za rozwiązanie pośrednie pomiędzy konstrukcją dwu- a czterospadową.

Dach dwuspadowy nie jest konstrukcją jednorodną. Znajdziemy co najmniej kilka przykładów, jak na przestrzeni lat był modyfikowany i dostosowywany do lokalnych warunków czy aktualnie panujących trendów. 

Dach kolebkowy to bardzo finezyjna wersja dachu dwuspadowego. Składa się z dwóch połaci, z których każda opiera się na kolistej konstrukcji. Pomimo że należy do kategorii konstrukcji dwuspadowych, jego budowa może przysporzyć problemów, między innymi związanych z wykonaniem izolacji. Nie jest też tania. Jest to zatem propozycja dla inwestorów, którym przede wszystkim zależy na oryginalnym wyglądzie budynku. Pod dachem kolebkowym zyskają wygodne poddasze; pomieszczenia pod zaokrąglonym dachem niemal nie różnią się ustawnością od tych na parterze. Na poddaszu z reguły nie ma przy tym konieczności stosowania słupów, które mogłyby utrudnić aranżację wnętrz.

Dach mansardowy

Dach mansardowy występuje zarówno w wersji dwu-, jak i czterospadowej. Szczyt swojej popularności ma już za sobą. To konstrukcja charakterystyczna dla okresu baroku, ale pojawia się również we współczesnych budynkach. Jest bardzo efektowny, ale jednocześnie niełatwy w budowie. Bywa nazywany dwukondygnacyjnym, ponieważ składa się z dwóch połaci umieszczonych nad sobą. Górna część ma mniejszy kąt nachylenia niż dolna. Taka konstrukcja pozwala na zredukowanie skosów i zapewnienie wygody na poddaszu. Połacie najczęściej są od siebie oddzielone murem lub gzymsem. Dach mansardowy nie należy ani do tanich, ani do łatwych w budowie. Trudność w jego wykonaniu polega m.in. na odpowiednim ustawieniu krokwi.

Dach czterospadowy

Dach czterospadowy składa się z czterech połaci, najczęściej o tym samym kącie nachylenia. Gdy w miejscu styku połaci znajduje się kalenica, mówimy o dachu kopertowym. Gdy jej nie ma, a połacie zbiegają się w jednym wierzchołku i dach swym kształtem przypomina piramidę, to mamy do czynienia z konstrukcją namiotową. Dach kopertowy wieńczy budynki zaplanowane na rzucie w kształcie prostokąta, namiotowy – domy o bardziej zwartej bryle (na rzucie w kształcie kwadratu). Ze względu na powierzchnię połaci koszt budowy dachu czterospadowego jest wyższy niż dwuspadowego.

Dach wielospadowy

Koszt budowy rośnie, gdy dach ma więcej połaci i załamań. Z utrudnionym wykonawstwem mamy do czynienia w przypadku dachów wielospadowych. W ich przypadku, podobnie jak w dachach czterospadowych, budowę utrudniają m.in. naroża, które wymagają zastosowania rozwiązań systemowych. Dach wielospadowy może składać się z połaci o różnych kształtach (trójkątnych, trapezowych, równoległobocznych). Poddasze pod dachem cztero- i wielospadowym posiada większą liczbę skosów (nie ma ścian szczytowych), a przez to może okazać się mniej wygodne niż pod dachem dwuspadowym. Można je doświetlić jedynie oknami połaciowymi lub lukarnami, nie ma możliwości umieszczenia okien w ścianach szczytowych.