Dach jętkowy – konstrukcja, schemat

Choć najprostszą konstrukcją dachową jest wiązar krokwiowy, to rozwiązanie tego typu nie zawsze może być zastosowane. Przy większych rozpiętościach dachów przeciwległe krokwie wymagają poziomego połączenia. I to właśnie te elementy nazywa się jętkami. Stosuje się je przeważnie nieco wyżej niż w połowie długości krokwi (stosunek odcinków 3:2). Mają one za zadanie usztywniać więźbę oraz podnosić jej stabilność i wytrzymałość na obciążenia. W zależności od rozpiętości dachu wykonuje się więźbę jętkową klasyczną lub więźbę płatwiowo-jętkową. Przyjrzyjmy się bliżej tym popularnym w budownictwie jednorodzinnym konstrukcjom dachowym.

Kiedy stosować dach jętkowy?

Oczywiście o rodzaju zastosowanej konstrukcji dachu decyduje projekt domu i to zgodnie z jego założeniami wykonuje się więźbę, na której następnie układane jest wskazane pokrycie. Warto jednak poznać tajniki dachu jętkowego, bo jest to bardzo popularna i ekonomiczna konstrukcja, którą w budownictwie jednorodzinnym spotyka się stosunkowo często – zwłaszcza w domach z poddaszem użytkowym.

Dach jętkowy można stosować przy rozpiętości ścian od 5 do 12 m i kącie nachylenia połaci od 25 do 67˚. Przy czym najczęściej wykonuje się go przy dachach o kącie nachylenia powyżej 35˚. Większy kąt nachylenia dachu powoduje bowiem konieczność zastosowania dłuższych krokwi. I co za tym idzie, gdy ich długość wynosi ponad 4,5 m stosuje się poziome wiązary jętkowe (poprzeczne jętki).

Oczywiście im większy kąt nachylenia dachu, tym dłuższych krokwi trzeba użyć. W konstrukcji jętkowej zostało przyjęte, że dolna część krokwi na odcinku od murłaty do jętki) nie może być dłuższa niż 4,5 m, a górna (na odcinku od jętki do kalenicy) nie powinna przekraczać 2,7 m.

Konstrukcja jętkowa klasyczna

Klasyczna więźba jętkowa to taka, w której długość jętki nie przekracza 3,5 m. W takim przypadku dolna krawędź jętki znajduje się zwykle na wysokości około 2 – 2,4 m od poziomu podłogi poddasza. Gdy poddasze to ma być użytkowe często muruje się ścianki kolankowe, aby zapewnić odpowiednią wysokość wnętrz. Ścianki te muszą być odpowiednio wzmocnione solidną konstrukcją żelbetową. Owe wzmocnienia to wieńce lub słupki, które zapobiegają wypchnięciu ścianek na zewnątrz na skutek rozporu krokwi.

Więźba płatwiowo-jętkowa

Konstrukcja płatwiowo-jętkowa tworzona jest wtedy, gdy długość jętek wyklucza ich stabilność (jętki są zbyt długie). Jest to zatem rozwiązanie dotyczące dachów o większych rozpiętościach. W takich sytuacjach wykonuje się ściany stolcowe z jednego lub dwóch rzędów słupów. Na tych słupach za pośrednictwem płatwi (poziomych belek podpierających krokwie) podparte są jętki. Ten typ konstrukcji dotyczy wiązarów o rozpiętości od 7,5 do 10 m i nazywa się dachem jętkowym jednostolcowym. Przy wiązarach o rozpiętości 9–12 m jętki podpiera się dwiema płatwiami (dwoma rzędami słupów) i wówczas mówimy o dachu jętkowym dwustolcowym. Ściany stolcowe tworzy się na drewnianej podwalinie. W celu usztywnienia konstrukcji ściany stolcowej i dodatkowego podparcia płatwi stosuje się elementy ukośne. Elementy te to miecze.

Wiatrownice w dachu jętkowym

Wiatrownice (deski lub ukośne łaty mocowane do krokwi) stosuje się po to, aby wzmocnić całość konstrukcji i uodpornić ją na siłę wiatru wiejącego wzdłuż dachu. To umocnienie gwarantuje prawidłową i zgodną z normami budowlanymi współpracę poszczególnych elementów więźby. Przekrój wiatrownic należy dostosować do rozstawu krokwi i przewidzianych w projekcie obciążeń dla dachu.

Łączenie jętki z krokwią

Jętki podpierają krokwie, ale konstrukcja nadal nie będzie odpowiednio sztywna, jeśli nie zostanie odpowiednio połączona. Należy zrobić to tak, aby obydwa elementy mogły ze sobą właściwie współpracować. W powyższym celu najczęściej stosuje się śrubowania, tak aby płaszczyzny krokwi i jętek zostały do siebie dociśnięte. Innym sposobem jest połączenie poprzez podwójną nakładkę (na styk), od którego aktualnie wykonawcy raczej już odchodzą. Podobnie jest zresztą z łączem ciesielskim zwanym jaskółczym ogonem (na styk + śruba), które jest pracochłonne, a ponadto osłabia krokwie poprzez konieczność ich wycinania.

Schemat statyczny dachu jętkowego

Schemat statyczny to szereg szczegółowych obliczeń, z których wynika na ile dach jest odporny na działanie czynników atmosferycznych – zwłaszcza siły wiatru i zalegania na nim pokrywy śnieżnej. Dach jętkowy, choć nie jest skomplikowany ani drogi, wypada pod tym względem bardzo dobrze. Oczywiście najbardziej odporny i stabilny jest dach jętkowy dwustolcowy (podparty na dwóch płatwiach).

Jakie pokrycie na dach jętkowy?

Na dach jętkowy można położyć praktycznie każdy rodzaj pokrycia. Możliwe jest zastosowanie dachówek (ceramicznych i betonowych), blachodachówki, gontu oraz pokryć z tworzyw sztucznych. Dach jętkowy to konstrukcja solidna, sztywna i wytrzymała na obciążenia.