Kuchenna ergonomia, czyli aranżacja kuchni bez błędów

Badania naukowe wykazały, że prawidłowe zaplanowanie ciągu roboczego, tzn. w taki sposób, aby odpowiadało kolejności czynności w kuchni skraca przebytą w czasie przygotowania posiłków drogę o 60%, a czas potrzebny na gotowanie - o 28%. Warto więc tak rozplanować rozmieszczenie ciągu roboczego, aby uniknąć niepotrzebnego pokonywania dodatkowych odległości, zapewnić sobie płynność pracy i swobodę ruchów. Kolejność wykonywanych czynności stała się podstawą do stworzenia zasady urządzania wygodnej kuchni. Według zasad ergonomii kolejność prac kuchennych powinna ułożyć się w tzw. trójkąt roboczy, a najważniejsze sprzęty, czyli kuchenka, lodówka i zlewozmywak, powinny tworzyć wierzchołki tego trójkąta. Te sprzęty nie powinny być oddalone od siebie więcej niż 120-200 cm. Zapewni to komfort pracy i oszczędzi czas.

Według kolejności czynności

Dobrą organizację pracy zapewni układ mebli dostosowany do kolejności wykonywanych czynności: przechowywanie (lodówka), zmywanie (zlewozmywak, zmywarka), przygotowanie (blat roboczy), gotowanie (kuchenka, piekarnik, mikrofalówka). Pomiędzy sprzętami w kuchni powinny znajdować się blaty robocze lub odstawcze. Przy lodówce - miejsce na położenie wyjętych z niej lub przeznaczonych do schowania produktów; między zlewozmywakiem a kuchenką gazową czy elektryczną - blat, który uniemożliwi zachlapanie kuchenki podczas mycia naczyń i pozwoli na ich odstawienie w trakcie przygotowania posiłków; a za zlewozmywakiem - blat roboczy do obierania, krojenia i przygotowania potraw.

Według zasad ergonomii kolejność prac kuchennych powinna ułożyć się w tzw. trójkąt roboczy, a najważniejsze sprzęty, czyli kuchenka, lodówka i zlewozmywak, powinny tworzyć wierzchołki tego trójkąta i nie być oddalone od siebie o więcej niż 120-200 cm.

W kuchni, w zależności od ilości miejsca, stosowane są różne układy mebli. Żeby wygodnie z niej korzystać, dostać się do wszystkich szafek, wysunąć szuflady, schylić się do piekarnika, aby obok użytkownika mogła przejść druga osoba, odległość między dwoma przeciwległymi ciągami szafek nie może być mniejsza niż 120 cm.

W urządzeniu kuchni jednorzędowej, gdy wszystkie meble i sprzęty stoją wzdłuż jednej ściany, najmniejszy wymiar ciągu roboczego to 3,6 m. Najmniejsza kuchnia musi mieć 3,60 x 1,80 = 6,5 m². Kuchnia z dwurzędowym układem mebli zapewni więcej powierzchni roboczych i miejsca do składowania, ale należy unikać sytuacji, gdy kuchenka i zlewozmywak znajdują się naprzeciw siebie, użytkownik musi wówczas wykonywać mnóstwo obrotów o 180 stopni. Łatwiej jest zagospodarować kuchnię z szafkami ustawionymi w kształcie litery L albo U. W takim przypadku można zorganizować pracę wygodnie, a przebyte odległości w trójkącie nie okażą się zbyt duże.

Wymiary mebli

Kuchnia będzie wygodna, gdy wymiary mebli, lokalizacja półek, szuflad, będą odpowiadać wzrostowi użytkowników, ich ruchom wykonywanym w trakcie przygotowania posiłków. Najczęściej stosuje się zabudowę kuchenną, której wysokość wraz z blatem wynosi 85 cm. Jednak gdy użytkownicy kuchni mierzą powyżej 185 cm, blat roboczy powinien znaleźć się na wysokości 90 cm. Odpowiednią wysokość blatu roboczego można określić, odejmując od wysokości łokcia 10-15 cm. Cokół w meblach kuchennych musi mieć wysokość od 10 do 15 cm i być cofnięty o kilka centymetrów (najlepiej 5). 

Producenci mebli kuchennych prześcigają się w coraz to bardziej ergonomicznych rozwiązaniach. Cicho domykające się szafki i szuflady, karuzele, wąskie cargo z wieszakiem na ręczniki, podnoszone do góry tzw. klapowe fronty szafek podnoszą komfort wykonywania codziennych prac.

Szafki wiesza się zwykle na wysokości 45-60 cm nad blatem roboczym. Szafki wiszące muszą być płytkie na ok. 38-40 cm, by nie uderzyć się w głowę. Zwróćmy uwagę, by do każdej z półek we wnętrzu szafki, użytkownik mógł sięgnąć, stojąc na podłodze. Najwyższa półka, do której można wygodnie sięgnąć, może być na wysokości 170-190 cm, w zależności od wzrostu użytkownika, a najniższa powinna być 15 cm nad podłogą. Nie dotyczy to oczywiście dodatkowych górnych szafek, tzw. pawlaczy, gdzie można przechowywać rzadko używane sprzęty. Dostęp do nich umożliwi mała drabinka lub bezpieczny stopień.

Często spotykany błąd polega na montowaniu zlewozmywaka tuż przy bocznej ścianie kuchni. Stosując takie rozwiązanie, narażamy się na kontuzję łokcia. No chyba, że jest to ściana prawa, a użytkownik leworęczny, lub odwrotnie - lewa ściana i praworęczny użytkownik.

Ergonomiczne rozwiązania 

Dla komfortu wykonywania prac kuchennych istotne jest dobre oświetlenie blatu roboczego. Dlatego oprócz oświetlenia górnego pamiętajmy o doświetleniu blatu pod szafkami. Duże możliwości dają podszafkowe listwy lub inne oprawy ledowe.

Jeżeli tylko warunki na to pozwolą, dobrze jest wykorzystać możliwość zamontowania piekarnika i kuchenki mikrofalowej w szafce słupku, tak by znajdowały się na wysokości wzroku. Ułatwi to pracę w kuchni, i ograniczy wykonywanie niepotrzebnego schylania się.

Producenci mebli kuchennych, chcąc wyróżnić się na tle konkurencji, prześcigają się w coraz to bardziej ergonomicznych rozwiązaniach. Cicho domykające się szafki i szuflady poprawiają komfort przebywania w kuchni. Duże szuflady w dolnych szafkach są nie tylko estetyczne, ale pozwalają łatwo odszukać potrzebne przedmioty. Po ich otwarciu widoczna jest całą zawartość mebla i szybciej można znaleźć potrzebny przedmiot. Karuzele i inne rozwiązania do szafek narożnych, uwolniają użytkownika od konieczności nurkowania na klęczkach w poszukiwaniu garnka, który tam właśnie gdzieś zniknął. Wąskie cargo z wieszakiem na ręczniki sprawia, że po zakończeniu pracy ściereczka wraca na swoje stałe miejsce. Podnoszone do góry tzw. klapowe fronty szafek są bardziej bezpieczne niż wystające otwarte drzwi skrzydłowe, o które można rozbić sobie głowę. Pozwalają na pełny dostęp do przechowywanych tam przedmiotów. Pomysłowe zlokalizowanie kosza na śmieci, tak by wysuwał się razem z drzwiami szafki, to także rozwiązanie, dzięki któremu nie trzeba wykonywać niepotrzebnych skłonów.