Kuchenna ergonomia, czyli aranżacja kuchni bez błędów

Zasada trójkąta roboczego w kuchni

Badania naukowe wykazały, że prawidłowe zaplanowanie ciągu roboczego, tzn. w taki sposób, aby odpowiadało kolejności czynności w kuchni, skraca przebytą w czasie przygotowania posiłków drogę o 60%, a czas potrzebny na gotowanie – o 28%. Warto więc tak rozplanować rozmieszczenie ciągu roboczego, aby uniknąć niepotrzebnego pokonywania dodatkowych odległości, zapewnić sobie płynność pracy i swobodę ruchów. Kolejność wykonywanych czynności stała się podstawą do stworzenia złotej zasady, czyli trójkąta roboczego.

Według zasad ergonomii kolejność prac kuchennych powinna ułożyć się w tzw. trójkąt roboczy. Jest on rysowany w odniesieniu do rzutów pomieszczenia, a jego wierzchołki tworzą trzy najważniejsze sprzęty kuchenne, czyli kuchenka, lodówka i zlewozmywak. 

Zalecane odległości zgodnie z trójkątem roboczym prezentują się następująco:

 

• odległość między lodówką a kuchenką (płytą kuchenną lub piekarnikiem) – od 120 do 270 centymetrów;
• odległość między lodówką a zlewem – od 120 do 210 centymetrów;
• odległość pomiędzy zlewem a kuchenką (płytą kuchenną, piekarnikiem) – od 120 do 210 centymetrów lub 90 centymetrów w przypadku szczególnie małych kuchni oraz aneksów kuchennych.

Co więcej, łączna długość boków trójkąta roboczego nie powinna przekraczać 7 metrów. Trójkąta roboczego nie zastosujemy w przypadku zabudowy jednorzędowej (elementy zabudowy kuchennej umieszczane są w jednym rzędzie).

Podział kuchni na strefy

Dobrą organizację pracy zapewni podział kuchni na tak zwane strefy robocze. Wyróżnia się:

 

• strefę zapasów – obejmuje lodówkę, zamrażarkę, szafki kuchenne, w których będzie przechowywana żywność niewymagająca chłodzenia;
• strefę przechowywania – składają się na nią szafki i szuflady na garnki, sztućce, gadżety kuchenne;
• strefę przygotowywania posiłków – to blaty robocze, blaty pomocnicze oraz opcjonalnie wyspa kuchenna;
• strefę gotowania – składają się na nią kuchenka (płyta grzewcza), piekarnik, mikrofala;
• strefę mokrą (strefę zmywania) – zlewozmywak, zmywarka oraz szafka lokowana pod zlewem.

Układ zabudowy meblowej możemy dostosować do kolejności wykonywanych czynności: przechowywanie, zmywanie, przygotowanie, gotowanie. Pomiędzy sprzętami w kuchni powinny znajdować się blaty robocze oraz blaty pomocnicze. Przy lodówce – miejsce na położenie wyjętych z niej lub przeznaczonych do schowania produktów; między zlewozmywakiem a kuchenką – blat, który uniemożliwi zachlapanie kuchenki podczas mycia naczyń i pozwoli na ich odstawienie w trakcie przygotowania posiłków; a za zlewozmywakiem – blat roboczy do obierania, krojenia i przygotowania potraw.

Układy zabudowy kuchennej

W kuchni, w zależności od ilości miejsca, stosowane są różne układy mebli. Żeby wygodnie z niej korzystać, dostać się do wszystkich szafek, wysunąć szuflady, schylić się do piekarnika, aby obok użytkownika mogła przejść druga osoba, odległość między dwoma przeciwległymi ciągami szafek nie może być mniejsza niż 120 cm.

Wśród układów kuchennych wyróżnia się:

 

• układ jednorzędowy,
• układ dwurzędowy,
• układ w kształcie litery „U”,
• układ w kształcie litery „L”,
• układ w kształcie litery „G”.

W urządzeniu kuchni jednorzędowej, gdy wszystkie meble i sprzęty stoją wzdłuż jednej ściany, najmniejszy wymiar ciągu roboczego to 3,6 m. Najmniejsza kuchnia musi mieć 3,60 x 1,80 = 6,5 m². Kuchnia z dwurzędowym układem mebli zapewni więcej powierzchni roboczych i miejsca do składowania, ale należy unikać sytuacji, gdy kuchenka i zlewozmywak znajdują się naprzeciw siebie, użytkownik musi wówczas wykonywać mnóstwo obrotów o 180 stopni. Łatwiej jest zagospodarować kuchnię z szafkami ustawionymi w kształcie litery „L” albo „U”. W takim przypadku można zorganizować pracę wygodnie, a przebyte odległości w trójkącie roboczym nie okażą się zbyt duże.

Ergonomiczna kuchnia a wymiary mebli

Kuchnia będzie wygodna, gdy wymiary mebli, lokalizacja półek, szuflad, będą odpowiadać wzrostowi użytkowników oraz ich ruchom wykonywanym w trakcie przygotowania posiłków. Najczęściej stosuje się zabudowę kuchenną, której wysokość wraz z blatem wynosi 85 cm. Jednak gdy użytkownicy kuchni mierzą powyżej 185 cm, blat roboczy powinien znaleźć się na wysokości 90 cm. Odpowiednią wysokość blatu roboczego można określić, odejmując od wysokości łokcia 10-15 cm. Cokół w meblach kuchennych musi mieć wysokość od 10 do 15 cm i być cofnięty o kilka centymetrów (najlepiej 5 cm). 

Szafki wiesza się zwykle na wysokości 45-60 cm nad blatem roboczym. Szafki wiszące muszą być płytkie na ok. 38-40 cm, by nie uderzyć się w głowę. Zwróćmy uwagę, by do każdej z półek we wnętrzu szafki, użytkownik mógł sięgnąć, stojąc na podłodze. Najwyższa półka, do której można wygodnie sięgnąć, może być na wysokości 170-190 cm, w zależności od wzrostu użytkownika, a najniższa – powinna być 15 cm nad podłogą. Nie dotyczy to oczywiście dodatkowych górnych szafek, tzw. pawlaczy, gdzie można przechowywać rzadko używane sprzęty. Dostęp do nich umożliwi mała drabinka lub bezpieczny stopień.

Często spotykany błąd polega na montowaniu zlewozmywaka tuż przy bocznej ścianie kuchni. Stosując takie rozwiązanie, narażamy się na kontuzję łokcia.

 

Jakie ergonomiczne rozwiązania zastosować w kuchni?

Dla komfortu wykonywania prac kuchennych istotne jest dobre oświetlenie blatu roboczego. Dlatego oprócz oświetlenia górnego pamiętajmy o doświetleniu blatu pod szafkami. Duże możliwości dają podszafkowe listwy lub inne oprawy ledowe.

Jeżeli tylko warunki na to pozwolą, dobrze jest wykorzystać możliwość zamontowania piekarnika i kuchenki mikrofalowej w szafce słupku, tak by znajdowały się na wysokości wzroku. Ułatwi to pracę w kuchni i ograniczy niepotrzebne schylanie.

Producenci mebli kuchennych, chcąc wyróżnić się na tle konkurencji, prześcigają się w coraz to bardziej ergonomicznych rozwiązaniach. Cicho domykające się szafki i szuflady poprawiają komfort przebywania w kuchni. Duże szuflady w dolnych szafkach są nie tylko estetyczne, ale pozwalają łatwo odszukać potrzebne przedmioty. Po ich otwarciu widoczna jest całą zawartość mebla i szybciej można znaleźć potrzebny przedmiot. Karuzele i inne rozwiązania do szafek narożnych uwalniają użytkownika od konieczności przeszukiwania szafki. Wąskie cargo z wieszakiem na ręczniki sprawia, że po zakończeniu pracy ściereczka wraca na swoje stałe miejsce. Podnoszone do góry tzw. klapowe fronty szafek są bardziej bezpieczne niż wystające otwarte drzwi skrzydłowe.

Pomysłowe zlokalizowanie kosza na śmieci, tak by wysuwał się razem z drzwiami szafki, to także rozwiązanie, dzięki któremu nie trzeba wykonywać niepotrzebnych skłonów.